Czy „poprawa pracy magisterskiej” to kolokacja? Kilka słów o często spotykanych połączeniach wyrazowych
Czy „poprawa pracy magisterskiej” to kolokacja? Kilka słów o często spotykanych połączeniach wyrazowych. Co oznacza kolokacja i czym różni się od metafory albo związku frazeologicznego? Otóż kolokacja to często spotykane połączenie wyrazów, które jednak nie nabiera znaczenia metaforycznego ani przenośnego – przeciwnie, znaczenie kolokacji wynika po prostu ze znaczeń słów, które ją tworzą. Przykładami kolokacji dla słowa „korekta” będą więc m.in. „korekta prac”, „korekta książki”, „korekta autorska”, „korekta drukarska”.
Jakie rodzaje kolokacji możemy wyróżnić? W zależności od tego, jakie części mowy składają się na dane połączenie językowe, możemy mówić o kolokacjach czasownikowych (tworzy je czasownik i rzeczownik, np. „udzielić porady”), rzeczownikowych (rzeczownik i przymiotnik, np. „praca analityczna”), przymiotnikowych (przymiotnik i przysłówek, np. „broń używana”) i przysłówkowych (np. „na co dzień i od święta”).
Kolokacje są co do zasady stałe, tzn. tworzą utarte połączenia językowe, których nie należy modyfikować. Co więcej, często wyrazy bliskoznaczne mają zupełnie różne kolokacje i jeśli je zamienimy, będzie to traktowane jako błąd leksykalny, np. mówimy „odgrywać rolę”, ale „pełnić funkcję”. Nie można więc powiedzieć „pełnić rolę”, choć często spotykam takie połączenia podczas sprawdzania prac magisterskich.
Co ważne, kolokacje obecne są w każdym języku i mogą sprawiać sporo trudności osobom, które się go uczą. Połączenia wyrazowe zależne są od kontekstu, a także czynników kulturowych i w każdym języku wyrażenia mające podobne znaczenie mogą brzmieć trochę inaczej. To m.in. dlatego korzystanie z narzędzi tj. translator Google’a czasem prowadzi do tak zabawnych efektów.
Poniżej jeszcze kilka występujących w języku polskim kolokacji, które lubią sprawiać (nie tylko studentom) trudności:
„odnieść zwycięstwo” – ale „ponieść porażkę”
„żelazny elektorat” – ale „murowany kandydat”
„spełnić oczekiwania” – ale „wypełnić zobowiązania”
„powierzyć misję” – ale „zlecić kontrolę”
„udzielić wywiadu” – ale „złożyć wyjaśnienia”
W Internecie funkcjonuje tzw. kolokator, rodzaj wyszukiwarki kolokacji pomiędzy wyrazami w polszczyźnie – warto z niego skorzystać, aby być pewnym, ze dane wyrażenie zostało użyte poprawnie: http://nkjp.uni.lodz.pl/collocations.jsp