Korekta prac – Nieustający czy nie ustający – pisownia „nie” z imiesłowami i przymiotnikami

Korekta prac – Nieustający czy nie ustający – pisownia „nie” z imiesłowami i przymiotnikami

Korekta prac – Nieustający czy nie ustający – pisownia „nie” z imiesłowami i przymiotnikami. Redagowanie prac dyplomowych nauczyło mnie, że warto co jakiś czas przypominać podstawowe zasady pisowni, szczególnie jeśli chodzi o często stosowane wyrazy bądź wyrażenia. Dotyczy to m.in. pisowni z partykułą „nie”, która wciąż sprawia Wam trudności. Dziś odpowiem zatem na powtarzające się pytania, czy pisać „niewyspana” razem, czy osobno.

„Nie” z przymiotnikami

Co do zasady, „nie” z przymiotnikami zapisujemy łącznie, np. niedrogi, niepoprawny, nieładny, niepewny.  Zatem także w przypadku słowa niewyspany zastosujemy pisownię łączną. Warto pamiętać, że błędny zapis partykuły „nie” to błąd ortograficzny i dokładnie sprawdzić pracę przed oddaniem promotorowi, by nie narazić się na poprawiane błędów ortograficznych przez niego samego.

Od wyżej opisanej zasady jest kilka wyjątków:

1. W przeciwstawieniach logicznych, w których człon drugi jest pisany wielką literą, stosujemy pisownię z łącznikiem, np. nie-Polak, nie-Szekspirowski.
2. Kiedy partykuła „nie” jest nie tylko zaprzeczeniem, ale też wprowadza przeciwstawienie, np. nie dobry, lecz idealny; nie polski, lecz francuski.
3. Z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym „nie” piszemy rozdzielnie, np. nie najlepszy, nie gorszy, nie lepiej.
4. W konstrukcji zbudowanej za pomocą spójników „ani”, „ni”, np. ani czarny, ani biały.

„Nie” z imiesłowami przymiotnikowymi

Zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN z dnia 9 grudnia 1997 r., partykułę „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi (czynnymi i biernymi), zarówno w znaczeniu przymiotnikowym, jak i czasownikowym, piszemy łącznie.

Np. deszcz nieustający od tygodnia (= ciągły, nieprzerwany) à znaczenie przymiotnikowe

człowiek nieustający w pomocy innym (= taki, który nie ustaje) à znaczenie czasownikowe

Przed wejściem w życie wspomnianej uchwały, zasadą była pisownia łączna „nie” z imiesłowami w znaczeniu przymiotnikowym oraz rozdzielna z imiesłowami w znaczeniu czasownikowym. Jest to zresztą wciąż dopuszczalne, tzn. „nie” z imiesłowem w znaczeniu czasownikowym możemy zapisać zarówno razem, jak i osobno, nie narażając się na korektę treści.

Jak niemal zawsze w języku polskim, mamy jednak wyjątki od tej reguły. Pisownię rozdzielną „nie” z imiesłowami stosujemy zawsze w dwóch przypadkach:

1. Kiedy mamy do czynienia z wyraźnym przeciwstawieniem, np. nie leżący, ale siedzący.

W konstrukcjach ze spójnikami „ani” lub „ni”, np. nie piszący ani nie czytający.